अग्नि सूक्त हे ऋग्वेदातील सर्वात पहिले सूक्त आहे म्हणजेच सुरुवातीचे वेदिक स्तोत्र आणि ते अग्निदेवाची स्तुति करते.
हे स्तोत्र वेदसंहितेतील एका अत्यंत महत्त्वाच्या विभागात येते आणि यज्ञ, अग्नि आणि देवयोजना या विषयांशी जोडलेले आहे.
स्तोत्र पठणाचे लाभ
- यज्ञ, होम किंवा नवसंस्कारात पठण केल्यास पवित्रता व यश प्राप्त होते.
- आध्यात्मिक साधनेसाठी मनोबल, तेज आणि अंतर्ज्योती वाढवते.
- घरात अग्नि सूक्त पठण केल्यास नकारात्मक ऊर्जा दूर होते आणि शांती प्रस्थापित होते.
अग्नि सूक्त – Agni Sukta
अग्निमीळे पुरोहितं यज्ञस्य देवमृत्विजम् ।
होतारं रत्नधातमम् ॥ १॥
अर्थ: मी यज्ञाचा पुरोहित असलेल्या अग्निदेवाचे स्तवन करतो. तो देव आहे, ऋत्विज (यज्ञकाळानुसार विधी करणारा) आहे,
आणि सर्वोत्तम रत्न म्हणजेच समृद्धी, यश आणि कल्याण देणारा आहे.
अग्निः पूर्वेभिरृषिभिरीड्यो नूतनैरुत ।
स देवान् एह वक्षति ॥ २॥
अर्थ: अग्निदेव पूर्वकालीन ऋषींसाठी पूजनीय होते तसेच आजच्या नवीन ऋषींसाठीही आहेत.
तो अग्निदेव देवतांना येथे (यज्ञस्थळी) आणतो, म्हणजे यज्ञात देवतांचे आवाहन करतो.
अग्निना रयिमश्नवद् पोषमेव दिवे-दिवे ।
यशसं वीरवत्तमम् ॥ ३॥
अर्थ: अग्निद्वारे यजमान दररोज (दिवे-दिवे) समृद्धी, पोषण, यश आणि वीरत्व प्राप्त करतो.
अग्नि म्हणजे सतत वाढणारी शक्ती आणि समृद्धीचा दाता आहे.
अग्ने यं यज्ञमध्वरं विश्वतः परिभूरसि ।
स इद्देवेषु गच्छति ॥ ४॥
अर्थ: हे अग्निदेव, तू यज्ञाला सर्व बाजूंनी वेढून संरक्षण करतोस,
तो यज्ञ (तुझ्या माध्यमातून) देवांपर्यंत पोहोचतो आणि त्यांना प्रसन्न करतो.
अग्निर्होता कविक्रतुः सत्यश्चित्रश्रवस्तमः ।
देवो देवेभिरा गमत् ॥ ५॥
अर्थ: अग्निदेव हा यज्ञाचा होमकर्ता (होता) आहे,
तो कवि (ज्ञानी), क्रतु (संकल्पशक्ती असलेला), सत्यप्रिय आणि कीर्तीमंत आहे.
तो देव इतर देवांसह येथे (यज्ञात) येवो.
यदङ्ग दाशुषे त्वं अग्ने भद्रं करिष्यसि ।
तवेत् तत् सत्य मङ्गिरः ॥ ६॥
अर्थ: हे अंगिरसवंशीय अग्निदेव, तू जो दानी (यजमान) व्यक्तीस कल्याण करशील,
ते तुझे कार्य सत्य आणि शुभ असेल.
उप त्वाग्ने दिवे-दिवे दोषावस्तर्धिया वयम् ।
नमो भरन्त एमसि ॥ ७॥
अर्थ: हे अग्निदेव, आम्ही दिवसागणिक आणि रात्री (दिवे-दिवे, दोषा-अवस्तर) तुझ्याकडे प्रार्थनेने येतो,
आणि तुला नमस्कार अर्पण करतो.
राजन्तमध्वराणां गोपामृतस्य दीदिविम् ।
वर्धमानं स्वे दमे ॥ ८॥
अर्थ: हे अग्निदेव, तू यज्ञांचा राजा आहेस,
सत्य (ऋत) चा रक्षक आहेस, आणि स्वतःच्या तेजाने घरामध्ये (स्वे दमे) वाढणारा आहेस.
स नः पितेव सूनवेऽग्ने सुपायनो भव ।
सचस्वा नः स्वस्तये ॥ ९॥
अर्थ: हे अग्निदेव, जसे पिता पुत्राला सुलभतेने लाभतो तसे तू आम्हाला सुलभतेने लाभ.
आमच्या कल्याणासाठी (स्वस्त्यर्थ) आमचा सहकारी, रक्षक आणि मार्गदर्शक हो.
निष्कर्ष
- अग्नि सूक्त हे यज्ञ, प्रार्थना, आणि देवतांशी संवादाचे माध्यम आहे.
- या स्तोत्रात अग्निदेवाला देवतांचा दूत, यज्ञाचा रक्षक, समृद्धीचा दाता, सत्य आणि धर्माचा अधिष्ठाता म्हणून स्तुती केली आहे.
- अग्नि हा बाह्य अग्निविषयक न राहता, आत्म्याच्या ज्ञानज्योतीचा प्रतीक म्हणूनही याचा अर्थ घेतला जातो.