संकष्टी चतुर्थी ही एक श्रद्धा आणि परंपरेने भरलेली उपवास परंपरा आहे. ही चतुर्थी आपल्याला गणपतीच्या कृपेने संकटांपासून मुक्ती आणि यशाचा मार्ग दाखवते. अशा पवित्र दिवशी आपण मनापासून पूजा करून गणपतीच्या आशीर्वादांचा अनुभव घेऊ शकतो.
संकष्टी चतुर्थी: एक महत्त्वाची उपवास परंपरा
संकष्टी चतुर्थी हा हिंदू धर्मातील एक पवित्र दिवस आहे, जो दर महिन्याच्या कृष्ण पक्षातील चतुर्थी तिथीला साजरा केला जातो. हा दिवस गणपतीची पूजा करण्यासाठी आणि त्याच्या आशीर्वाद प्राप्त करण्यासाठी समर्पित आहे. “संकष्टी” शब्दाचा अर्थ “संकटांपासून मुक्ती” असा आहे. अशी श्रद्धा आहे की या दिवशी उपवास आणि पूजा केल्याने भक्तांच्या जीवनातील अडचणी दूर होतात.
संकष्टी चतुर्थीचं नाव आणि त्यामागील कथा
संकष्टी चतुर्थीचं नाव दोन शब्दांपासून बनलेलं आहे:
- संकष्टी: संकटांपासून मुक्त करणारा
- चतुर्थी: चतुर्थी तिथी (चौथ्या दिवशी)
प्राचीन पुराणांमध्ये असे वर्णन आहे की भगवान गणेश यांनी आपली बुद्धी, शक्ती, आणि चातुर्य वापरून अनेक देवतांना आणि भक्तांना संकटांतून सोडवलं आहे. याचं प्रमुख उदाहरण म्हणजे गणेश पुराणातील कथा:
एकदा असुरांनी देवतांना त्रास दिल्यानंतर, त्यांनी गणपतीची उपासना केली. गणपतीने त्यांना संकटांपासून मुक्त केलं आणि त्यानंतर “संकष्टी” हा शब्द त्याच्या नावाशी जोडला गेला.
संकष्टी चतुर्थीचं पारंपरिक महत्त्व
हिंदू धर्मात गणपतीला संकटमोचन मानलं जातं. संकष्टी चतुर्थीच्या दिवशी गणपतीची पूजा केल्याने:
- संकट दूर होतात
- यश आणि समृद्धी प्राप्त होते
- शांतता आणि समाधान मिळतं
याशिवाय, संकष्टी चतुर्थी हा दिवस चंद्र आणि ग्रहांच्या विशेष स्थितीसाठी देखील महत्त्वाचा मानला जातो.
संकष्टी चतुर्थीचे पारंपरिक पद्धती
सकाळची तयारी: भक्त लवकर उठून स्नान करून पवित्र वस्त्र परिधान करतात.
गणपतीची पूजा: एक स्वच्छ ठिकाणी गणपतीची मूर्ती किंवा चित्र ठेवून पूजा केली जाते.
उपवास: दिवसभर उपवास केला जातो.
- सकाळपासून सूर्यास्तापर्यंत काहीही खाल्ले जात नाही.
- उपवास फळाहार किंवा केवळ दूध पिऊन देखील केला जातो.
चंद्रदर्शन आणि मोदक: चंद्राला अर्ध्य देऊन उपवास सोडला जातो आणि गणपतीला मोदक अर्पण केले जातात.
आधुनिक काळातील संकष्टी चतुर्थी
आधुनिक काळात देखील या परंपरेचं पालन मोठ्या श्रद्धेनं केलं जातं. काही बदल आधुनिक जीवनशैलीशी जुळवून घेतले आहेत:
- ऑनलाइन पूजा: अनेक भक्त गणपती मंदिरात न जाता ऑनलाइन पूजा आणि आरतीमध्ये सहभागी होतात.
- सोशल मीडिया: भक्तगण सोशल मीडियाच्या माध्यमातून गणपतीच्या महत्त्वाच्या कथा आणि संदेश शेअर करतात.
- सोप्या पद्धती: काही जण व्यस्त जीवनशैलीमुळे उपवास न करता फक्त साध्या पूजेवर भर देतात.
संकष्टी चतुर्थीचे फायदे
- आध्यात्मिक शांती: गणपतीच्या उपासनेमुळे मानसिक समाधान मिळतं.
- आरोग्यदायी उपवास: उपवास केल्यामुळे शरीराला आराम मिळतो.
- सकारात्मक ऊर्जा: घरातील वातावरण पवित्र आणि सकारात्मक होतं.
निष्कर्ष
संकष्टी चतुर्थी ही एक श्रद्धा आणि परंपरेने भरलेली उपवास परंपरा आहे. ही चतुर्थी आपल्याला गणपतीच्या कृपेने संकटांपासून मुक्ती आणि यशाचा मार्ग दाखवते. अशा पवित्र दिवशी आपण मनापासून पूजा करून गणपतीच्या आशीर्वादांचा अनुभव घेऊ शकतो.
गणपती बाप्पा मोरया !